تبریز، زیر چتر هوای مرگ | باغ شهر ایران نفس نمی‌کشد!

بازار تبریز آنلاین - موسی‌ کاظم‌زاده: آلودگی هوا، امروز دوم دی ماه در تبریز بحران‌آفرین شده است. برخی کارشناسان معتقدند اجرا نشدن «قانون هوای پاک» سبب آلودگی هوای کلانشهرها و تشدید بحران‌های ناشی از آن شده است.

قصه آلودگی هوا غصه ای بی پایان و بی نتیجه اکثر کلان شهرها و مناطق صنعتی کشورمان و در این میان شهر تبریز است که به خاطر بی تدبیری مسوولان و دست اندرکاران این حوزه و دستگاه های ذی ربط همچنان ادامه دارد و در ایام فصل سرما نیز به اوج چالش انگیز آن می‌رسد، به طوریکه مردم این شهرها برای رهایی از آن و نفس کشیدن دست به دعا می‌شوند که رحمت الهی شامل بارش برف، باران و وزش باد حال آنان را خوب نماید!

علیرضا رئیسی معاون وزیر بهداشت به تازگی اعلام کرده در ایران سالانه ۳۰ تا ۳۵ هزار مرگ به دلیل آلودگی هوا رخ می‌دهد و آمار مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا در شهر تهران سالانه ۷ هزار مورد است.

معاون وزیر بهداشت هم افزوده «از سال ۱۳۹۵ تا سال ۱۴۰۲ بطور میانگین ۱۵ درصد از روزهای سال هوا در محدوده خوب و پاک قرار داشته است.»

در هر حال هوای کلانشهر تبریز، با آغاز فصل سرما اگر بارندگی و وزش باد در آن نباشد در اکثر مواقع در وضعیت هشدار و ناسالم برای گروه های حساس قرار می‌گیرد. به طوریکه این وضعیت بحرانی هوای شهر تبریز در آن ایام به حدی می‌رسد که آموزش و پرورش استان مجبور می‌شود به علت تداوم آلودگی هوا، مدارس تمامی مقاطع تحصیلی مناطق شهری و روستایی نواحی پنجگانه تبریز و دیگر شهرهای همجوار را در نوبت صبح و بعداز ظهر تعطیل اعلام کند.

واقعیت این است که این روزها شـهر تبریـز بـا دارا بـودن جمعیـت نزدیک دو میلیـون نفـر، تــردد نزدیک 500 هــزار انواع خــودرو و با مصـرف سوخت 1,2میلیـون لیتـر بنزیـن و به ویژه داشتن مراکـز صنعتـي مهمــي همچون نیــروگاه حرارتــي، مجتمــع پتروشــیمي، پالایشــگاه، ماشین ســازي و تراکتورسـازي و ده هــا کــوره آجرپــزی، موقعیـت توپوگرافـی و عـدم پراکنـش مؤثـر آلاینده هـا، به عنــوان یکــي از ده شــهر آلــوده کشــور بــه شــمار مــي رود.

با این حال نباید فراموش کرد، بر اساس اطلاعات موجود تـا سـال 1384 صنایـع بیشـترین سـهم را در آلودگـی هوای شهر تبریز داشـتند، اما این روزها بـا گازسـوز شـدن قسـمت اعظـم واحدهـای صنعتـی از جمله نیــروگاه حرارتــي، بیشـترین سـهم آلودگـی این شـهر مربـوط بـه خودروها بوده که این امر هم بــه دلیــل فرســودگی آنهــا است.

در همین راستا همچنین بــر اســاس مطالعات صورت گرفته در سال های اخیر سـهم عمده آلودگــی هــوای کلان شــهر تبریــز یعنی بیش از 70 درصد آن، مربوط به منابع متحرک یا همان وســایط نقلیــه بــوده و در حدود 28درصــد بقیـه را منابـع ثابـت از جمله صنایـع، مناطـق مسـکونی و تجـاری) بـه خـود اختصـاص داده اسـت. همچنیـن بـر اسـاس طـرح بررسـی میـزان هیدروکربن هـای فـرار در هـوای تبریــز؛ ســهم منابــع مختلــف شــامل 43,8درصــد ســهم حمــل و نقــل، 41,3درصــد ســهم جایگاه هــای ســوخت گیری، 14,3درصــد ســهم صنایــع، 0,6 درصــد ســهم منابــع خانگــی و تجــاری بوده است.

با این وجود کارشناسان محیط زیست مهمترین علت تشدید آلودگی کلانشهر و به خصوص شهر تبریز را این روزها، وارونگی دما و هوا، کیفیت نامطلوب سوخت و خودروهای فرسوده بیان می‌کنند، نکته در خور تامل دیگر در این زمینه اینکه، در حال حاضر این شهر به عنوان یکی از قطب‌های مهم صنعت کشورمان به حساب می‌آید و صنایع مهمی چون نیروگاه حرارتی، پالایشگاه، مجتمع پتروشیمی، ماشین سازی، تراکتورسازی و ... را در خود جای داده، که به خاطر وجود همین صنایع، امروزه این شهر به عنوان دومین شهر آلوده ایران مطرح است.

روزگاری نه‌چندان دور شهر تبریز، به علت وجود داشتن باغ هاي فراوان و زیبا در داخل و حاشیه های کنار این شهر، به عنوان«باغ شهر ایران» معروف بود، که این روزها فقط نام این باغ ها در تابلو های معابر عمومی، کوچه ها، شهرک ها، محلات و خیابان های شهر اولین ها بر جای مانده است، که به یقین تخریب این باغ ها، روز به روز بر شدت آلودگی هوا در شهر اولین ها افزوده است.

با این اوصاف، در اثر عوامل متعددی که به بخشی از اینها اشاره شد، بحران آلودگی هوا در شهرهای بزرگ و صنعتی کشورمان چون تبریز و دیگر کلان شهرهای دیگر ایران در اکثر مواقع سال از شرایط پاک خارج، و در وضعیت ناسالم و خطرناک قرار می‌گیرد.

از سویی، حال آنچه در این زمینه اهمیت دارد اینکه، معضل آلودگی هوای کلانشهرها و به ویژه شهر تبریز طی دهه اخیر و به ویژه چند سال گذشته، علی رغم تمام تشدید اقدامات مسوولان و دستگاه های ذی ربط در این ارتباط چون معاینه فنی خودروها، تعطیلی ادارات، سازمان ها و مدارس، کنترل هوشمند، اجرای طرح ترافیک و زوج و فرد، آبپاشی، نصب فن و پنکه و ...، باز هم آلودگی هوا، در شهرهای صنعتی و پرجمعیت کشورمان به عنوان یک چالش اصلی و بسیار مهم برای سلامت شهروندان به حساب می‌آید.

البته این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت و آن اینکه، با وجود این معضل که در چندین دهه در کلانشهرها حاکم است، هنوز دستگاه ها، سازمان های ذی ربط، مسوولان و دست اندرکاران این امر، راهکار عملیاتی و مفید برای کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها ارایه نکردند، و یا به سخن دیگر تا کنون هیچ گونه اقدام مناسبی برای کاهش این معظل انجام نشده است.

به هر حال آنچه در این خصوص مهم است این است، که ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻫﻮﺍ ﺩﺭ ﺩﺭﺍﺯﻣﺪﺕ ﻣﻰ ﺗﻮﺍﻧﺪ، ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻛﺸﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷــﺪ؛ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻛﻠﻰ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻫﻮﺍ، ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﺠﺎﺭﻯ ﻫﻮﺍﻳﻰ ﻭ ﺗﺸﺪﻳﺪ ﺁﺳﻢ می‌شود، ﻭ ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﺰﺍﻥ ﺍﺯﻥ ﻫﻮﺍ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﺗﻌﺪﺍﺩ ﺑﻴﺸﺘﺮﻯ ﺍﺯ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ ﺁﺳﻢ ﻣﻰ ﺷــﻮﻧﺪ. ﺩﺭ ﺿﻤﻦ ﺗﻤﺎﺱ ﺩﺭﺍﺯ ﻣﺪﺕ ﺑــﺎ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻫﻮﺍ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮﻭﺯ ﺑﺮﻭﻧﺸــﻴﺖ ﻣﺰﻣﻦ ﻭ ﺁﻣﻔﻴﺰﻡ ﻣﻰ ﺷــﻮﺩ. ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻫــﻮﺍ ﺑﺎ ﮔﺎﺯ ﺭﺍﺩﻭﻥ (ﻧﺎﺷــﻰ ﺍﺯ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮﺗﻮﺭﻫﺎﻯ ﺩﻳﺰﻟﻰ ﻭ ﺻﻨﺎﻳﻊ ﺳﻨﮕﻴﻦ) ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺳــﺮﻃﺎﻥ ﺭﻳﻪ ﻣﻰ ﺷــﻮﺩ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺁﻟﻮﺩﮔﻰ ﻫﻮﺍ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺮگ ﻭ ﻣﻴﺮ ﺣﻴﻮﺍﻧﺎﺕ ﺷــﺪﻩ ﻭ ﺑﺮﺍﻯ ﮔﻴﺎﻫﺎﻥ ﻣﻀﺮ ﺍﺳــﺖ ﻭ ﻋﻼﻭﻩ ﺑﺮ ﺁﻥ ﺑﺎﻋﺚ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ عفونت های ﺗﻨﻔﺴــﻰ ﻣﻰ ﺷــﻮﺩ. ﺣﺘﻰ ﺁﻟﻮﺩﮔــﻰ ﻫﻮﺍ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﺟﺒﺮﺍﻧﻰ ﺑﺮ ﺁﺛﺎﺭ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻰ ﻭ ﻣﻴﺮﺍﺙ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺩﺍﺭﺩ».

از سوی دیگر، مهمترین مسئله‌ای که در این خصوص از سوی کارشناسان این حوزه، به عنوان مهمترین چالش پیش روی کلان شهرها مطرح است، اینکه ساليانه 3 ميليون نفر در اثر آلودگي هوا جان خود را از دست مي دهند، که 90 درصد آنان در کشورهاي توسعه يافته و در بعضي کشورها تعداد افرادي که در اثر همين عامل جان خود را از دست مي دهند، بيشتر از قربانيان سوانح رانندگي است. اين مرگ و مير به طور خاص مربوط به آسم، برونشيت، تنگي نفس، حملات قلبي و آلرژي هاي مختلف تنفسي است.

فرجام سخن اینکه، قصه آلودگی هوا غصه ای بی پایان و بی نتیجه اکثر کلان شهرها و مناطق صنعتی کشورمان و در این میان شهر تبریز است که به خاطر بی تدبیری مسوولان و دست اندرکاران این حوزه و دستگاه های ذی ربط همچنان ادامه دارد و در ایام فصل سرما نیز به اوج چالش انگیز آن می‌رسد، به طوریکه مردم این شهرها برای رهایی از آن و نفس کشیدن دست به دعا می‌شوند که رحمت الهی شامل بارش برف، باران و وزش باد حال آنان را خوب نماید!

نکته قابل تامل دیگر در این راستا اینکه همیشه و در همه حال، دستگاه های ذی ربط و به ویژه مسوولان و کارشناسان سازمان حفاظت محیط زیست می‌گویند، تاکنون اقدامات بسیاری را در زمینه طرح جامع کاهش آلودگی هوا در هشت کلان شهر کشور شامل تهران، اهواز، اراک، تبریز، مشهد، شیراز، کرج و اصفهان صورت گرفته است، اما به راستی چرا با وجود این همه تدبیرها و اقدامات صورت گرفته در این راستا، از جمله استاندارد کردن سوخت و معاینه فنی خودروها و بسیاری از کارها و اندیشه های دیگر، باز هم میزان آلودگی در کشور روز به روز بیشتر و دستیابی به هدف های تعیین شده و نتایج مطلوب آنگونه که باید میسر نمی‌شود؟